Chobrzany

Sołtys:Krasowska-Sado Grażyna

Chobrzany to jedna z najstarszych miejscowości gminy Samborzec, malowniczo położona w dolinie rzeki Gorzyczanki i jej dopływów na płaskim terenie Wyżyny Sandomierskiej. Wioska zajmuje powierzchnię 454,36 ha w której zamieszkuje 554 mieszkańców, w tym 283 kobiety i 271 mężczyzn.

Zebrana podczas wykopalisk i badań archeologicznych dokumentacja jednoznacznie potwierdza, że ludność zamieszkiwała na tych terenach już w okresie neolitu, czyli około 2600 lat p.n.e. Mieszkańcy wioski prowadzili osiadły tryb życia, zajmowali się garncarstwem, wyrobem ceramiki i hodowlą zwierząt.

Pierwsze udokumentowane wzmianki o Chobrzanach znajdujemy w kronikach parafialnych. W 1333 roku na prośbę swych braci – Gaworka i Zbigniewa – biskup krakowski Jan Grot stawia w swej rodzinnej wsi Chobrzany kościół, który poświęcił pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty i św. Marty. Kościół wybudowano na wzgórzu a budulcem było drewno modrzewiowe. W 1337 roku biskup uposaża kościół dziesięciną z wiosek: Gorzyczany, Bystrojowice, Jachimowice i Ryłowice (dziesięcina ta należała do stołu biskupiego).

W tymże samym roku w Chobrzanach powstaje pierwsza parafia, do której z polecenia biskupa Jana Grota dołączone zostają kolejne wioski: Strączków, Byszów, Janowice i Faliszowice. Pierwszym proboszczem w Chobrzanach został Berakon. Aby zachęcić wiernych do nowej parafii, biskup udzielił nawiedzającym kościół chobrzański w święta i niedzielę 40 dni odpustu. Pierwszy modrzewiowy kościół przetrwał do około 1640 roku. Prawdopodobnie spłonął. Drugi kościół, wykonany również z drewna modrzewiowego, powstał w 1644 roku.

Według zapisu Jana Długosza, w 1440 roku dziedzicem Chobrzan był Gaworek Chobrzański herbu Rawa.

We wsi było dwie karczmy i dwóch zagrodników. Od 1508 roku właścicielami majątku w Chobrzanach byli Mikołaj i Jakub Gniewoszowie z Wnorowa.  Majątkiem zarządzali do ok.1520 roku. Kolejni właściciele Chobrzan to Chroberscy. Od 1578 roku właścicielem majątku w Chobrzanach ponownie zostają Gniewoszowie. Do 1731 roku dziedzicami Chobrzan byli Pękosławscy, od których to majątek przeszedł w ręce Reja – wojewody lubelskiego. W 1787 roku od stolnikiewicza urzędowskiego Wincentego Stoińskiego Chobrzany nabył Sebastian Kaszuba Nieprzycki – łowczy sanocki. W dniu 24 VI 1796 roku Sebastian Nieprzycki sprzedał zakupione dobra Janowi Kantemu z Brzezia Brzeskiemu, rotmistrzowi kawalerii polskiej, synowi Józefa i Franciszki z Chomentowskich. Po śmierci Jana Kantego Brzeskiego – dziedzica dóbr Chobrzany –w dniu 11 XI 1827 roku rozpoczęło się postępowanie spadkowe. Prawem własności odziedziczonej w spadku po swym mężu Janie Brzeskim w dniu 2 X 1834 roku majątek dóbr Chobrzany przeszedł na własność Julianny z Brzeskich i Wincentego Jabłońskiego. Od matki swej – Juli Brzeskiej Jabłońskiej – w 1862 roku majątek przejęli synowie: Aleksander i Walenty Jabłońscy.

Kaplica grobowa rodziny Jabłońskich z 1850 roku na cmentarzu parafialnym w Chobrzanach. Fot. A. Cebula.

W dniu 20 VI 1872 roku dobra w Chobrzanach od Jabłońskich nabyli Adolf Necanda i Tekla z Katerlów małżonkowie Trepka. Byli oni bliską rodziną pisarza Stefana Żeromskiego. Tekla z Katerlów Trepka była rodzoną siostrą matki Żeromskiego.

Dwór stał parę kroków od parafialnego kościoła. „Słomą kryty, niski, prosty, biały, a widać go z daleka” – pisał o nim Stefan Żeromski we wrześniu 1888 roku, kiedy gościł u wujostwa Trepków przez ponad miesiąc. Trepkowie sprowadzili się do Chobrzan z dzierżawy w podkieleckim Górnie. W Chobrzanach zamieszkiwali ponad 30 lat. Jednak w 1895 roku Trepkowie ziemię folwarczną rozparcelowali pomiędzy mieszkańców wioski i w 1904 roku opuścili Chobrzany, udając się do Sandomierza, gdzie zamieszkali w drewnianym domku na Podwalu Dolnym. Opuszczając Chobrzany, na pamiątkę ufundowali figurę Jezusa Miłosiernego na skrzyżowaniu dróg, z których jedna prowadzi do Sandomierza.

Figura Jezusa Miłosiernego. Fot. A. Cebula

Po parcelacji majątku w Chobrzanach powstały kolonie: Chobrzany Dolne ze 103 mieszkańcami i 15 domami, Chobrzany Górne, gdzie domów było 6, w których zamieszkiwało 25 osób, i Chobrzany Poduchowne z 16 domami i 103 mieszkańcami.

W 1810 roku rozpoczęto w Chobrzanach budowę trzeciego z kolei kościoła, który został ukończony sześć lat później. Budowla ta przetrwała do 1864 roku. Obecny kościół wzniesiony został z ciosów kamiennych w latach 1873-1876.

Kościół parafialny z XIX wieku pod wezwaniem św. Jana Ewangelisty i św. Marty w Chobrzanach. Fot. A. Cebula

W 1927 roku w Chobrzanach utworzono 7-klasową podstawową Publiczną Szkołę Powszechną, której nadano imię Stefana Żeromskiego. W dniu 7 października 1927 roku odbyło się poświęcenie i uroczyste otwarcie szkoły. Na otwarciu obecny był starosta sandomierski Węglewski. Pierwszym nauczycielem z nominacji był Marian Podraza. Kierownikiem szkoły został Józef Targoń, który przeniesiony został z całym dobytkiem, aktami i uczniami oraz nauczycielami ze zlikwidowanej 3-klasowej Publicznej Szkoły Powszechnej w Janowicach Górnych (gmina Klimontów). W listopadzie do szkoły w Chobrzanach zamianowano jeszcze nauczycielkę Julię Fudrynę i nauczyciela Jana Krakowiaka. Nauczycielem religii rzymskokatolickiej w tej szkole był ksiądz Franciszek Lengwinas. Na jesieni 1944 roku w budynku tej szkoły w pobliżu walk na przyczółku sandomierskim powstało Gimnazjum i Liceum Ziemi Sandomierskiej w Chobrzanach. Uczelnia ta przetrwała do naszych czasów jako Liceum Ogólnokształcące w Chobrzanach.

Zespół Placówek Oświatowych w Chobrzanach. Liceum Ogólnokształcące im. Stefana Żeromskiego.

W latach powojennych na terenie Chobrzan czynne było Liceum Ogólnokształcące, Liceum Rolnicze, Państwowe Przedszkole (które mieściło się w budynku po zlikwidowanej w 1972 roku Gromadzkiej Radzie Narodowej), ośmioklasowa Szkoła Podstawowa i filia Biblioteki Gminnej.

W pierwszych latach po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej powstała „lekarzówka” pod nazwą „Spółdzielnia zdrowia” w Chobrzanach. Na terenie wioski istniało Kółko Rolnicze oraz (od 1 lipca 1975 roku) Spółdzielnia Kółek Rolniczych w Sandomierzu z czasową siedzibą w Chobrzanach a następnie w Gorzyczanach. Spółdzielnia funkcjonowała do lat dziewięćdziesiątych XX wieku.

Od 1968 do 1990 roku sołtysem w Chobrzanach był Eugeniusz Stefaniak. Następnie funkcje sołtysa sprawowała Elżbieta Lasota i Jan Dudek.

Na terenie wioski usługi pocztowo – telekomunikacyjne spełniał Urząd Pocztowo – Telekomunikacyjny w Chobrzanach.

Przed II wojną światową w Chobrzanach funkcjonowały trzy kuźnie: u Józefa Orłowskiego, Szczepana Wielgusa i pana Skałczyńskiego.

W 1922 roku zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna, która w 1939 roku otrzymała sztandar. W pierwszych latach swego działania strażacy przechowywali sprzęt gaśniczy w drewnianym budynku. Nową, murowaną remizę strażacką przy wydatnej pomocy mieszkańców wybudowano w 1969 roku. Do 1954 roku wioska należała do gminy Klimontów.

Z chwilą utworzenia w 1954 roku Gromadzkiej Rady Narodowej w Chobrzanach włączono do niej następujące wioski: Strączków, Jachimowice, Ryłowice i Faliszowice. W 1972 roku Gromadzką Radę Narodową włączono do Gminnej Rady Narodowej w Samborcu. Chobrzany to miejscowość o bogatej historii i tradycji kulturowej.

Obecnie sołtysem wioski jest Grażyna Krasowska-Sado. Umownie wioska składa się z trzech części wsi. Są to: Chobrzany Dolne Kolonia, Chobrzany Poduchowne i Chobrzany Stara Wieś.

Poza wsią, na polach za drogą prowadzącą do Koprzywnicy w 1974 roku zasadzono las. Na powierzchni 1,15 ha posadzono 6 150 drzew i 4 500 krzewów. W 2014 roku drogę tę zwaną do „Choin” wyremontowano i położono nowy dywanik asfaltowy. Jest to droga powiatowa łącząca dwie gminy: Samborzec i Koprzywnicę.

W tym samym roku tj.1974 wybudowano nowoczesny wiejski budynek handlowy GS „Samopomoc Chłopska” w Sandomierzu oraz przeprowadzono kapitalny remont budynku Liceum Ogólnokształcącego za kwotę 100 000 złotych.

W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku we wsi funkcjonowała placówka Banku Spółdzielczego w Sandomierzu oraz filia Biblioteki Publicznej w Samborcu.

W 2006 roku przebudowano oświetlenie uliczne oraz dokonano modernizacji budynku Zespołu Oświatowego. W 2011 roku poprawiono nawierzchnię drogi Chobrzany – Kolonia, urządzono plac zabaw dla dzieci, boisko sportowe a także parking wraz z ogrodzeniem całego kompleksu. W kolejnych latach przeprowadzono modernizację budynku remizy strażackiej oraz przebudowano budynek internatu pod potrzeby przedszkola. W 2014 roku powstało nowe dodatkowe oświetlenie uliczne oraz podjęto jedną z największych inwestycji ostatnich lat – budowę sieci kanalizacyjnej na terenie wioski.

Przy drodze do „Choin”, w odległości ok. 600 metrów od drogi powiatowej do Jachimowic rośnie sędziwa grusza, przez mieszkańców zwana „gruszą Żeromskiego”. Jest to pomnik przyrody, prawem chroniony. W ostatnim czasie stan techniczny gruszy nagle się pogorszył. Grusza w połowie pnia pękła do ziemi, co grozi całkowitym zniszczeniem drzewa. Wymagana jest natychmiastowa pomoc tej pamiątkowej i legendarnej gruszy.

Grusza „Żeromskiego” rosnąca przy drodze do „Choin” z końca XVIII wieku. Stan na czerwiec 2014 roku. Fot. A. Cebula

Na terenie Chobrzan zachowało się 11 znaków małej architektury sakralnej w postaci ośmiu krzyży przydrożnych, dwóch figur Jezusa Miłosiernego i figury Matki Boskiej Niepokalanej. Przetrwały one do naszych czasów i są świadectwem głębokiej wiary mieszkańców tej miejscowości.

Opracowanie tekstu: Andrzej Cebula