Ostrołęka

Sołtys: Kiliański Mariusz

Ostrołęka należy do gminy Samborzec (powiat sandomierski, województwo świętokrzyskie). Powierzchnia wioski wynosi 332,43 ha i zamieszkuje w niej 252 osoby w tym 123 mężczyzn i 129 kobiet. Granicę wsi Ostrołęka od wschodu stanowią: rzeka Wisła i osiedla Tarnobrzega – Sielec i Zakrzów. Od zachodu wioska graniczy z Zajeziorzem, od południa z Bogorią Skotnicką, natomiast od północy z Zawierzbiem i Koćmierzowem.

Przez wioskę przebiega jedna droga powiatowa z Sandomierza do Szewc i trzy drogi gminne. Dzieci z Ostrołęki uczęszczają do Szkoły Podstawowej w Zawierzbiu. Miejscowa ludność należy do parafii św. Jana Chrzciciela w Skotnikach.

Jak mówi legenda, pierwsza osada wiejska Ostrołęki to trzy drewniane chaty pokryte trzciną, ustawione na wysokich palach dębowych. Budowa chat wiejskich na palach podyktowana była zabezpieczeniem ich przed częstymi podtopieniami i wylewami rzeki Wisły. O tej wsi wspominano już w dokumentach historycznych w wieku XIV.

Na gruntach Ostrołęki część pól nosiła nazwę Tarnówka. Na tych polach znajdowała się część jeziora żmijowatego Płeszcza, przez które przepływała rzeka Gorzyczanka.

Na początku XX wieku Ostrołęka to wieś i folwark nad Wisłą w powiecie sandomierskim, gminie Samborzec, parafii Skotniki, odległa od Sandomierza o 5 wiorst. W 1914 roku we wsi było 22 domy, w których zamieszkiwało 137 osób. Folwark Ostrołęka w 1885 roku był dość rozległy: liczył 430 mórg pola, w tym grunty orne i ogrody – 196 mórg, łąki – 40, pastwiska – 55 i nieużytki – 139 mórg. Budynków z drewna w folwarku było 11, stosowano płodozmian 4-, 6- i 8-polowy.

Wieś Ostrołęka liczyła 119 osób i 37 mórg pola. W 1686 roku dziesięcinę snopową w wysokości 16 florenów z Ostrołęki płacono dla probostwa ze Skotnik i mansjonarzy sandomierskich.

W 1771 roku zmarł dziedzic Ostrołęki Tomasz Staszewski, podczaszy liwski. Pochowany został w kryptach kościoła św. Jana Chrzciciela w Skotnikach.

Ostatni zachowany budynek czworaków w dawnym dworze. Budynków było siedem. Stan na lipiec 2014 roku. Fot. A. Cebula

W drugiej połowie XIX wieku właścicielem dóbr Ostrołęka była Otylia Panuszewska. Zmarła w 1882 roku. Kolejnym właścicielem majątku był Franciszek Rawa, który zmarł 27 października 1896 roku, przeżywszy zaledwie 40 lat. Pochowany został na cmentarzu w Skotnikach. Po śmierci Franciszka majątkiem w Ostrołęce do 1906 roku zarządzała jego matka i brat – Jan Rawa.

Po 1906 roku właścicielem folwarku został Bronisław Panuszewski (zmarł w 1926 roku). Po śmierci Bronisława od 1926 roku folwarkiem zarządzała jego żona - Józefa Panuszewska. Dziedziczką folwarku była do wybuchu II wojny światowej. Na jesieni 1944 roku w wyniku reformy rolnej ziemię w folwarku rozparcelowano pomiędzy robotników tego dworu i bezrolnych oraz małorolnych chłopów.

Folwark liczył 360 mórg powierzchni pola. Zakupu bezgotówkowego tzn. za dostawę towarów w postaci zboża i mięsa „do państwa” dokonali głównie gospodarze z wioski. Budynek dworu wykonany był z drewna i pokryty gontem. Przed wejściem do budynku dobudowany był ganek drewniany. W pomieszczeniach pokojowych ułożony był drewniany parkiet. W pobliżu dworu stały dwie stodoły, stajnie i obory. Wokół budynków dworu rosły kasztanowce. Aktualnie te, które nie zostały zniszczone przez upływ czasu i wichury, zostały ze względu na swój wiek i walory architektoniczno-przyrodnicze ujęte w spisie ochrony zabytków. Oznaczone zostały tabliczkami jako pomniki przyrody. Aktualnie jest ich 10.

Podczas powszechnego spisu ludności w Ostrołęce w 1921 roku wymieniono dwa osiedla: Ostrołęka Folwark (4 domy, 65 mieszkańców) i Ostrołęka Wieś nad rzeką Wisłą (19 domów, 114 mieszkańców).

W 1922 roku z dóbr Ostrołęka została wyłączona osada Ostrołęka „A” o powierzchni jednej morgi na spłacenie nadzwyczajnej daniny państwowej powiatu sandomierskiego.

Budynek dawnych stajni w majątku Panuszewskich. Stan na czerwiec 2014 roku. Fot. A. Cebula

Pomiędzy wsiami Ostrołęka a Skotniki znajdowała się wieś, a raczej przysiółek Ostrołęki o powierzchni 7 mórg 2050 prętów gruntów uprawnych i 2 mórg 905 prętów łąk i mokradeł. Była to Pocieszka. Łącznie powierzchnia wioski Pocieszka wynosiła 9 mórg 2955 prętów. W 1868 roku wieś była własnością Hipolita Stefana Wiśniewskiego. W 1870 roku Pocieszka wchodziła w skład gminy Samborzec. Wieś Pocieszkę w dniu 7 czerwca 1883 roku Hipolit Wiśniewski sprzedał trzem Żydom: Szlamie Weismanowi oraz braciom Abramowi i Lejbie Teitenbamowi. Z kolei Żydzi sprzedali Pocieszkę gospodarzom z wioski. Pocieszka figurowała w urzędowych dokumentach jeszcze do 1925 roku. Po tej dacie formalnie nie używano już nazwy Pocieszka. Przestała ona istnieć.

Przed II wojną światową kowalem w Ostrołęce był Piotr Nowak, który wykonywał usługi dla dworu i ludzi z wioski.

Sołtysem wsi przed II wojną światową był Roch Zasuwa. W czasie okupacji sołtysem był Tomasz Sierant. Kolejnymi sołtysami wsi Ostrołęka byli: Józef Zasuwa, Zdzisław Kamuda, Edmund Banaś, Teresa Obrębska, Czesław Rządkowski, Jan Galara i Józef Kisiel. Aktualnie funkcję sołtysa wsi sprawuje Andrzej Sierant.

 W okresie międzywojennym szewcami we wsi byli bracia: Józef i Wincenty Głuch.

Na pograniczu wsi Bogoria Skotnicka i Ostrołęka zbudowany był drewniany wiatrak, który należał do Jana Zioło, dzierżawiony był przez Żyda N. Ofmana. Tuż przed II wojną światową wiatrak spłonął. W okresie międzywojennym były też wiatraki u J. Steca i S. Stępnia. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych we wsi funkcjonował punkt skupu owoców i warzyw Spółdzielni Owocowo- Warzywnej w Sandomierzu oraz Kółko Rolnicze. Kobiety zawiązały koło Gospodyń Wiejskich.

Z Ostrołęki pochodzi ksiądz mgr lic. Antoni Drabowicz – wikariusz w kościele pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Mydłowie (gmina Iwaniska).

W połowie lat pięćdziesiątych XX wieku budynki podworskie i posesję przejęło Kółko Rolnicze w formie dzierżawy. W latach siedemdziesiątych ubiegłego wieku plac i budynki przejęło z kolei Przedsiębiorstwo Obrotu Zwierzętami Hodowlanymi w Sandomierzu. Prowadziło ono skup koni wysokiej jakości z przeznaczeniem głównie na eksport do Włoch i Francji. Hodowano również krowy i maciory. Przedsiębiorstwo funkcjonowało do1989 roku.

W latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku wybudowano parterową remizę i świetlicę młodzieżową.

Budynek świetlicy wiejskiej z 1996 roku. Fot. A. Cebula

W ostatnim okresie przeprowadzono jej remont. 6 stycznia 2015 roku w świetlicy odbyło się spotkanie opłatkowe z mieszkańcami wioski. Dzieci i młodzież z wioski Ostrołęka i Skotniki przygotowały przedstawienia i śpiewały kolędy. Wystąpił również regionalny zespół pieśni i tańca kobiet z Gorzyczan oraz regionalista Andrzej Cebula. Uroczystość przygotowali mieszkańcy wioski z radną panią Kamudą i sołtysem wsi. Patronat objęło Gminne Centrum Kultury,Sportu i Rekreacji w Samborcu.

Na terenie wioski znajduje się krzyż metalowy z 1914 roku ufundowany przez Jakuba Nowaka, figura Matki Boskiej z 1989 roku fundacji Zbigniewa Zioło oraz krzyż metalowy zwany „wojennym” z 2008 roku ufundowany przez mieszkańców wioski Ostrołęka.

Krzyż metalowy.Fundator Jakub Nowak z Ostrołęki. Fot. A.Cebula

 Opracowanie tekstu: Andrzej Cebula