Żuków

Sołtys: Zelik Marek

Wieś Żuków graniczy od wschodu z Samborcem, od zachodu z Bystrojowicami, od południa z Gorzyczanami a od północy z wioską Śmiechowice. Wioska zajmuje powierzchnię 155 hektarów 50 arów. Zamieszkuje ją 189 osób, w tym 88 kobiet i 101 mężczyzn.

W skład gminy Samborzec wchodzi co najmniej od 1870 roku.

W połowie XV wieku właścicielami Żukowa byli: Warsius i Jan herbu Rawa. Mieli oni folwark rycerski i pięć łanów kmiecych dających dziesięcinę wartości 7 grzywien kościołowi w Samborcu.

Już w 1564 roku wieś Żuków w dokumentach odnotowana jest jako wieś królewska. W 1578 roku wioska zajmuje powierzchnię 4 łanów, 8 osad i 1/2 łana pustego. Na przełomie 1564-1565 roku wieś liczyła ośmiu kmieci, w latach 1660-1664 - dziewięciu a w 1789 roku – siedmiu połowników i trzech zagrodników. We wsi istniała karczma potwierdzona w dokumentach już w XVI wieku.

W „Inwentarzu Starostwa Sandomierskiego” z 1739 roku w Żukowie wymieniane są następujące nazwiska mieszkańców: Mateusz Kołodziejczyk, Józef Kowal, Michał Matuszek, Mateusz Baska, Jakób Guźla, Błażej Tęcza, Sobek Zaleśniak, Karol Banach, Marcin Banaszyk, Michał Nowak, Paweł Król, Antoni Krzemień, Wojciech Stadnik oraz komornicy: Maciej Krzemień, Wojciech Witek, Mateusz Król, Stach Rewera, Maciej Świder, Franek Brzuch, Tomasz Świder, Krzysztof Nowak, Antoni Skiba, Paweł Łukawski.

Żuków w XIX wieku to folwark i wieś leżąca w gminie Samborzec w powiecie sandomierskim. Od Sandomierza dzieliło ją 9 wiorst. Zajmowała 261 mórg powierzchni dworskich i 17 mórg włościańskich. Folwark wchodził w skład majoratu rządowego. W 1827 roku we wsi było 12 domów, w których zamieszkiwało 60 osób. Podczas spisu powszechnego w 1921 roku wioska liczyła 168 mieszkańców żyjących w 27 domach.

Przez wioskę przepływa jeden strumień, który bierze swój początek ze stawów w Święcicy i jest dopływem rzeki Gorzyczanki. Strumień nazywany jest przez mieszkańców Czarną Wodą z powodu wypadku samochodowego, jaki wydarzył się na łuku drogi przy strumieniu 23 lata temu. Zginęło wówczas sześciu chłopców.

Wioska położona jest na niewysokich wzniesieniach i pagórkach nachylonych w kierunku drogi powiatowej z Samborca do Dębian. Zabudowa wiejska jest rozproszona w kilku częściach wioski. Przez wieś przebiegają również wyasfaltowane drogi gminne.

Należy wspomnieć, że mieszkaniec wioski Józef Guźla przed wybuchem I wojny światowej był żołnierzem w wojsku carskim. Podczas walki na froncie dostał się do niewoli austriackiej, z której do domu powrócił dopiero po 8 latach. Inny mieszkaniec tej wioski – Jan Sado – w czasie II wojny światowej jako żołnierz uczestniczył w zdobywaniu Berlina. W okresie II wojny światowej w 1944 roku miało miejsce tragiczne wydarzenie. Od radzieckiego żołnierza przez przypadek zginął młody chłopak Zygmunt Bryła. W czasie działań wojennych w 1944 roku w Żukowie zamieszkiwali przesiedleńcy z Wierzbin i Dębian. Z Żukowa wywodzi się ksiądz Roman Śmiechowski.

Nieukończona budowa „Bani” młyna wietrznego z 1938 roku. Stan na wrzesień 2014 roku. Fot. A. Cebula

W okresie międzywojennym właścicielem wiatraka (młyna wietrznego) w Żukowie był Roman Stanisław Korona. Około 1937 roku wiatrak został rozebrany. Ale jeszcze przed II wojną światową w 1936 roku gospodarz Korona na terenie swojej posesji rozpoczął budowę nowego murowanego młyna tzw. „Bani”. Bardzo podobny młyn postanowił wybudować w Radoszkach. Planował postawić także młyn w Świątnikach. Koła zamachowe i śmigła wiatraka miały być poruszane za pomocą urządzenia poruszającego się w poziomie. Takie rozwiązanie techniczne było ewenementem na owe czasy. Ale jak zwykle bywa, gospodarzowi zabrakło funduszy na zakończenie rozpoczętych robót. W 1939 roku wybuchła wojna i inwestycje już nigdy nie zostały ukończone.

Aktualnie niedokończony budynek bani z odległości kilku kilometrów wygląda okazale i robi wrażenie. Jest atrakcyjną wizytówką wioski. Może w przyszłości stanie się okazją turystyczną. Stoi na posesji Stefana Korony z Polanowa. Drugi wiatrak w latach dwudziestych XX wieku stał na posesji gospodarza Adama Nachimowicza.

Sołtysem wioski przed wojną był Walenty Zimoląg. W okresie okupacji niemieckiej funkcję sołtysa sprawował Jan Siuda. Po wyzwoleniu sołtysami kolejno był: Stanisław Tendera, Szymon Stępiński, Marian Gach i Lucjan Sładkowski. Aktualnie funkcję sołtysa wioski piastuje Marek Zelik.

W latach sześćdziesiątych ubiegłego wieku w Żukowie zawiązało się Koło Gospodyń Wiejskich. W latach 1954-1961 wioska administracyjnie należała do nowo utworzonej Gromadzkiej Rady Narodowej w Gorzyczanach. Dzieci w wieku szkolnym uczęszczają do szkoły Podstawowej w Śmiechowicach.

W wiosce wyróżniamy następujące obiekty fizjograficzne: Doły – pole, Karczmówka – pole, Rudki – łąka, pastwiska, Śmiechówka – pole, Świerkowe – pole, Wiecheć – pole od strony Samborca, Stary Most – pole, Mały Żuków – Stara Wieś, Na Bystrojowicach – pole, Czarna – rzeka, Łąki – łąki.

Dom drewniany z 1930 roku Wincentego Ewiaka. Nadal zamieszkały. Stan na czerwiec 2014 roku. Fot. A. Cebula

Mieszkańcy wioski należą do parafii kościoła pod wezwaniem Trójcy Przenajświętszej w Samborcu. Na terenie wioski znajdują się przydrożne znaki wiary mieszkańców tej miejscowości: kamienny krzyż z 1803 roku fundacji Jana i Marii Stenpińskich, figura Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny z 1908 roku fundacji Ewy i Józefa Śmiechowskich, kamienny krzyż z 1909 roku fundacji Józefy i Walentego Tendery, metalowy krzyż z 1991 roku fundacji rodziców tragicznie zmarłych chłopców w wypadku samochodowym, figura Matki Boskiej Niepokalanej z 1992 roku fundacji Stefana i Reginy Bryłów i drewniany krzyż z 2012 roku fundacji Ewy Tańskiej.

Krzyż kamienny. Fundator Józefa Tendera i jej syn Walenty z Żukowa. Fot. A.Cebula

 Opracowanie tekstu: Andrzej Cebula